Spanning en stress horen bij het leven. Het is normaal dat elk kind af en toe spanning ervaart. In stressvolle situaties produceert het lichaam de stresshormonen: adrenaline en cortisol. Deze hormonen helpen je kind om een grote inspanning te leveren, zoals een goede sportprestatie, of zorgen ervoor dat je kind extra alert is tijdens een toets of presentatie. De positieve kant van stress noemen we ook wel ‘gezonde spanning’. Ons lichaam kan deze spanning prima verwerken. Stress wordt pas een probleem als je kind langdurig onder veel stress staat. Hoe langer je kind stress ervaart, hoe moeilijker het wordt voor je kind om te ontspannen.
Signalen van stress bij kinderen
Er kunnen op verschillende gebieden stresssignalen voorkomen:
Gedrag
1. Weer in bed gaan plassen
2. Kinderlijk gedrag vertonen die niet bij de leeftijd past
3. Agressief zijn
5. Verminderde eetlust óf juist veel meer eten
6. Snel huilen
7. Nagelbijten
8. Hyperactiviteit
9. Faalangst of perfectionisme
10. Uitstelgedrag
11. Concentratieproblemen
12. Geheugenproblemen
Lichamelijk
1. Buikpijn
2. Hoofdpijn
3. Gespannen spieren
5. Bewegingsonrust
6. Slaapproblemen
7. Vermoeidheid
8. Ongezond eten: grote behoefte aan suiker, tekort aan vitaminen en mineralen
9. Verhoogde hartslag
10. Duizelig
11. Overgevoeligheden: licht, geluid, tastzin
Emoties
1. Verdrietig zijn
2. Boos zijn
3. Snel geïrriteerd
4. Bang zijn of snel in paniek
5. Zich zorgen maken
6. Laag zelfbeeld
Negatieve gedachten
1. ‘Ik kan het niet’
2. ‘Ik ben niet goed genoeg’
3. ‘Ik ga mijn best niet meer doen, het lukt toch niet’
4. ‘Ik ben bang dat er iets ergs gebeurd’
5. ‘Niemand die mij begrijpt
Oorzaken van stress
Wanneer je kind stress ervaart, hangt af van hoe hij/zij een gebeurtenis beleeft. Voor de één is het geven van een presentatie in de klas leuk met gezonde spanning, voor de ander is het een nachtmerrie. Het is dus per kind verschillend wanneer er stress wordt ervaren. Toch zijn er gebeurtenissen die voor kinderen vrijwel altijd stress opleveren. Bijvoorbeeld: het overlijden van een dierbare of de angst voor het verliezen, een echtscheiding, veel ruzie thuis, een ziekte of lichamelijke beperking(en).
Andere factoren die stress kunnen veroorzaken:
- Communicatieproblemen: Als een kind nog niet goed kan uiten wat er van binnen leeft, leidt dat vaak tot frustraties (boos op zichzelf, op degenen die hen niet begrijpen en niet de tijd nemen om te luisteren).
- Druk van school (eerste schooldag, een nieuwe school, feestdagen).
- Faalangst (toetsen/examens)
- Gepest worden, problemen met vriendschappen sluiten, het einde van een vriendschap, zich “anders” voelen dan leeftijdgenoten.
Gevolgen van chronische stress
Als de stress heel lang aanhoudt noemen we dit chronische stress. Het lichaam raakt uitgeput en het stress-systeem raakt ontregelt door teveel stresshormonen in het lichaam. Dit is niet gezond voor je organen en lichamelijke processen. Het lichaam heeft dan moeite om tot rust te komen en dat maakt dat kinderen zich onveilig voelen. Het kind is, onbewust, steeds alert op mogelijk gevaar. Daardoor kunnen deze kinderen van kleine voorvallen, zoals een plotselinge aanraking of een stemverheffing, al in een ‘vecht’, ‘vlucht’ of ‘bevries’ modus terechtkomen. Waardoor zij, naar de mening van de buitenwereld, een overdreven reactie laten zien, zoals heel boos worden, zich verstoppen, of in zichzelf keren. Die reactie wordt vaak niet goed begrepen. Het kind wordt mogelijk gestraft voor zijn of haar gedrag, of de angst wordt gebagatelliseerd. Regelmatig gebeurt het ook dat de stressreacties van het kind worden aangemerkt als kenmerken van bijvoorbeeld autisme of ADHD.
8 tips: Leer je kind omgaan met stress
TIP 1: Help je kind ontspannen
Ontspannen is cruciaal, maar voor je kind niet altijd eenvoudig. Een paar keer samen diep en rustig ademhalen kan al heel effectief zijn. Dit vermindert namelijk de hoeveelheid adrenaline in het lichaam, wat onder andere bijdraagt aan het gevoel van spanning.
Tip 2: Bouw rust momenten in
Zorg voor rust momenten in de week. Laat tijd over voor lekker niks hoeven en laat je kind zelf bedenken wat hij/zij wilt doen. We zijn zelf het voorbeeld voor onze kinderen. Hoe zit het met onze eigen agenda? Gunnen we onszelf de rust om lekker op de bank te liggen of zijn we altijd druk? Leer je kind dat niks doen hoort bij het leven en dat het een super gezonde staat is van zijn.
Tip 4: Leg verbanden voor jonge kinderen
Voor jonge kinderen is het nog moeilijk om de oorzaak van de emoties (gevoelens van stress) aan te wijzen. Zij zien nog niet het verband niet tussen de druk van de eerste schooldag of hun eerste kinderfeestje en de hoofd- of buikpijn die daarmee gepaard kan gaan. Leg je kind uit dat zenuwachtig zijn op zo’n moment normaal is.
Tip 3: Praat en luister zonder oordeel, voor wat oudere kinderen
Praat met je kind over wat hij/zij ervaart voelt en denkt. Luister en oordeel niet. Dit helpt je kind om zelf gevoelens en emoties te herkennen en te benoemen. Leren luisteren naar je gevoel en daardoor je behoeften kunnen benoemen is heel belangrijk. De onderliggende behoeften maken namelijk duidelijk wat er nodig is om de situatie te veranderen, zodat je kind zich beter kan voelen.
Bij het ene kind kun je rustig gaan zitten om te praten, terwijl bij een ander kind het beter werkt om vragen te stellen tijdens een spelletje of wandeling. Dit geeft je kind de ruimte om te reageren.
Het helpt je kind als je zelf gemakkelijk over je eigen gevoelens praat.
Tips 5: Omgaan met gevoelens en emoties
Gezonde spanning hoort bij het leven. Laat je kind weten dat het heel normaal is om af en toe zenuwachtig, boos, bang of verdrietig te zijn. Erken de gevoelens van je kind.
Laat je kind ook weten dat het verdrietig, boos of bang mag zijn! Dit haalt bij kinderen vaak de spanning weg. Je kind leert op deze manier het verschil tussen gezonde en ongezonde stress. Het is vooral belangrijk dat kinderen weten wat gezonde stress is (zenuwachtig zijn) en wat niet gezond is (ziek worden van de stress).
Tip 6: Fouten maken mag!
Leren doet een kind door vallen en opstaan. Laat je kind los om iets uit te proberen, waar de situatie het toelaat en oordeel niet over het resultaat. Probeer ook niet te snel bezorgd te zijn dat je kind gekwetst wordt of zich op een andere manier pijn doet. Het zal je kind veerkrachtiger maken. Een vaardigheid die je kind gaat helpen in de toekomst!
Tip 7: Bereid je kind voor op stressvolle situaties
Heeft je kind vaker last van bepaalde spanningen of veranderingen? Dan kun je vooraf bespreken wat er gaat gebeuren, zo kan hij/zij beter omgaan met deze stressgevoelens. Denk aan een feestje, een eerste schooldag of een moeilijke thuissituatie zoals een aankomende scheiding.
Tip 8: De inkoppertjes
- Samen lachen, stoeien, knuffelen, bewegen, sporten, buiten zijn, dansen, zingen, tekenen, kleien, spelen. Alles waar je kind van geniet zorgt er voor dat de spanning kan wegstromen en het lichaam weer oplaad.
- Zorg voor een goede nachtrust: Een goede nachtrust helpt je kind bij de verwerking van prikkels en spanningen én stressvolle situaties.
- Vermijd ochtendstress, sta wat vroeger op 😬, het zal zorgen voor meer rust in jouw hoofd en dat van je kind.
Bij Kinderpraktijk Amstelland kun je voor jezelf en voor je kind terecht voor ondersteuning bij te veel stress.
Voor kinderen:
Voor ouders:
Hoe kun je ondersteuning voor je kind bespreken?
Als ouder heb je vaak een goed idee over wat je kind nodig heeft om te groeien en denk je misschien al aan kindercoaching of een training. Maar hoe leg je het uit aan je kind?
Vaak helpt het om situaties aan te halen waarbij je kind het moeilijk had. Vraag vervolgens of hij/zij er hulp bij zou willen. Daarna kun je vertellen over de kindercoach, Mindfulness of Bibbers de baas. Voor meer inspiratie kun je ook kijken op: Vechten, vluchten, bevriezen, een uitleg voor alle leeftijden.
Ondersteuning bij stresshantering en ontspanning voor je kind
Merk je dat jouw kind wordt belemmerd door stress en zou je willen dat hij/zij hier beter mee om kan gaan? Dan kan Kinderpraktijk Amstelland jouw kind verder helpen!
Kijk hier voor informatie over de trainingen: Mindfulness en Bibbers de baas.
Wil je liever individuele Kindercoaching of Jongerencoaching voor je kind, kijk dan op: Kindercoach of Jongerencoach.
Wil je zelf graag ondersteuning bij het hanteren van stress in het ouderschap, kijk dan bij: Oudercoach.
Heb je vragen neem dan vrijblijvend contact op!
Leer kinderen in hun jeugd omgaan met spanning en stress, zo zijn ze veerkrachtig voor later!